Opschrift op het standbeeld:
KAREL
hertog van gelre en van gulik
graaf van zutphen
1467 – 1538
Karel van Gelre of Karel van Egmond (Grave, 9 november 1467 – Arnhem, 30 juni 1538), uit het huis Egmond, was van 1492 tot aan zijn dood in 1538 hertog van Gelre en graaf van Zutphen.
Achtergrond
Karel van Gelre was de zoon van Adolf van Egmond, hertog van Gelre en graaf van Zutphen, en Catharina van Bourbon. Hij werd geboren in Grave en vanaf 1473 opgevoed onder voogdij van Karel de Stoute en later van aartshertog Maximiliaan van Oostenrijk, die hem op 9 april 1486 tot ridder sloeg. Hij overleed in Arnhem en ligt begraven in de Sint-Eusebiuskerk te Arnhem.
Karel was zes jaar oud toen Bourgondische troepen onder leiding van Karel de Stoute Nijmegen onder de voet liepen. Hij werd als gijzelaar meegevoerd en grootgebracht aan het Bourgondische hof. Als jonge ridder vocht hij in het leger van Maximiliaan van Oostenrijk tegen de opstandige Vlaamse steden en tegen de Fransen. Die maakten hem krijgsgevangen en in de jaren aan het Franse hof werd hij omgevormd tot bondgenoot tegen de Bourgondiërs.
De dood van Karel de Stoute, in 1477 bij Nancy, had het einde betekend van het Bourgondische bestuur in Gelre. De Geldersen belastten Adolfs zuster Catharina met het bewind, eerst ten behoeve van de gevangen Adolf en na diens dood (1477) ten behoeve van zijn zoon, de jonge Karel van Egmond, die in 1492 zelf het bestuur aanvaardde nadat hij uit Franse gevangenschap was losgekocht. Bij zijn terugkomst in Gelre werd Karel gehuldigd en als hertog erkend. Zijn gebied bestond op het hoogtepunt uit Gelre, Graafschap Zutphen, Overijssel, Drenthe,
Friesland en Groningen (op enkele steden na). In 1520 en 1530 noemde Karel zich 'heer van Groningen, de Ommelanden, Coevorden en Drente'.
Karel voerde niet het familiewapen uit het Egmondse huis, maar net als zijn vader Adolf het samengestelde wapen met de Gelderse en de Gulikse leeuw. Zij gaven hiermee het bezit of de aanspraken op de landen van Gulik en Gelre aan. Het wapen is te vinden op munten, op de lijst van een portret van Karel, en op zijn graf in de Eusebiuskerk in Arnhem.;
Gelderse Oorlogen
Zie Gelderse Oorlogen voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Tijdens zijn regering werd de zelfstandigheid van Gelre bedreigd door de Habsburgers in de persoon van keizer Karel V. Karel van Gelre wist zich gesteund door zijn veldheer Maarten van Rossum en kon de ongelijke strijd, die bekendstaat onder de naam Gelderse Oorlogen, nog enige tijd volhouden, maar moest uiteindelijk het hoofd buigen. Dit markeert een belangrijke fase in de vorming van de Nederlandse staat als geografische eenheid. Karel van Gelre was in feite de laatste zelfstandige feodale heerser in de Nederlanden.
Karel bezat een groot politiek inzicht, door zijn tegenstanders als sluwheid gezien, waardoor hij precies wist wanneer hij toe moest geven en vrede sluiten en wanneer hij de gesloten overeenkomst weer kon verbreken. Ook wist hij optimaal gebruik te maken van de Europese machtsverhoudingen door Franse steun in te roepen. Zo trok hij zich niets aan van een bemiddelingspoging van de Duitse vorsten waar hij zelf om had gevraagd, toen de uitkomst daarvan hem niet aanstond: volgens hen had hij juridisch gezien geen recht op de hertogstitel.
In 1502 probeerde Karel van Gelre zich van Huissen meester te maken, een enclave van het hertogdom Kleef. Hij belegerde de stad, maar omdat de Rijn vlak langs Huissen stroomt kon er gevist worden, zodat de Huissenaren geen honger leden. Na een veldslag waarin de Gelderse troepen verslagen werden, was Huissen ontzet. Dit wordt het Beleg en ontzet van Huissen genoemd en wordt nog elk jaar gevierd.
In 1504 kon Karel niets anders doen dan zich overgeven en vrede sluiten met de Habsburgers in de persoon van de Filips de Schone. Deze had in 1502 al Arnhem veroverd. Karel moest zich in het kasteel van Rozendaal vernederen door voor Filips te knielen: de 'knieval van Rozendaal'. Een voorwaarde van de overeenkomst was dat Karel uit Gelre werd verbannen en in Spanje bij het Spaanse hof moest verblijven.
Hij reisde naar Antwerpen om zich in te schepen maar toen de kust in 1505 weer veilig was, omdat Filips naar Spanje was vertrokken, keerde hij weer naar Gelre terug om zijn regering als hertog voort te zetten. Toen Filips in 1506 in Spanje overleed, werd het pokerspel van Karel beloond. In de daaropvolgende jaren wist hij de troepen van Margaretha van Oostenrijk, die door haar vader Maximilaan van Oostenrijk als landvoogdes was aangesteld, te verslaan en Gelre stukje voor stukje terug te veroveren.
In 1513 moesten de Habsburgers hem als hertog erkennen. Het jaar daarna slaagde Karel erin, door soldaten de stad binnen te smokkelen, Arnhem terug te veroveren.
Karel V
In 1515 besteeg Karel V de troon van Spanje en kreeg Karel van Gelre het moeilijk. Maar door het bondgenootschap met Frankrijk en de strijd die de Habsburgers op andere fronten moesten leveren kon Karel het lang volhouden.
In 1522/1523 wist hij Groningen, Drenthe en Friesland onder zijn invloed te brengen. Zijn legerleider Maarten van Rossum plunderde in 1528 zelfs Den Haag, maar daarmee ging hij volgens Karel V en Margaretha van Oostenrijk over de schreef. Zij brachten een grote troepenmacht op de been en nog in datzelfde jaar werd de voor Gelre ongunstige Vrede van Gorinchem voorgelegd, die overigens niet werd getekend. Gelre werd wederom onder druk gezet en in 1536 werd nagenoeg hetzelfde verdrag wederom voorgelegd als het Verdrag van Grave, dat als grootste verschil had dat het niet de passage bevatte waarin werd vastgelegd dat de gebiedsdelen terug zouden gaan naar de Roomse keizer als de hertog van Gelre kinderloos zou sterven (een belangrijk punt natuurlijk, daar hertog Karel van Gelre geen wettige kinderen had).
Opvolging en eind van het zelfstandige Gelre
Karel trouwde op 7 december 1518 in Celle met Elisabeth van Brunswijk-Lüneburg (1494 - Geldern, 1572) uit het huis Welfen, dochter van hertog Hendrik VII van Brunswijk-Lüneburg en Margaretha van Saksen. Dit huwelijk bleef kinderloos.
Na de dood van Karel van Gelre in 1538 kwam het hertogdom aan hertog Willem van Kleef. Deze werd echter in 1543 bij het Traktaat van Venlo gedwongen het hertogdom af te staan aan Karel V. Dat was tegen de afspraak; maar met het wegvallen van Karel van Gelre en diens bekwaamheid in politieke en militaire aangelegenheden restte Willem V van Kleef niet veel meer dan zich terug te trekken naar Gulik en Kleef.
Men kan de strijd van Karel tegen de Habsburgers als de voorloper van de Tachtigjarige Oorlog zien. Immers, de strijd van lokale heersers tegen verre buitenlandse overheersers, die ook nog voortvloeide uit de Hoekse en Kabeljauwse twisten, werd in de Opstand voortgezet. Net als Willem van Oranje overigens was Karel tolerant jegens andersgelovigen."
(
visit link)
Eng
Inscription on the statue:
CAREL
Duke of Gelre and Gulik
Count of Zutphen
1467–1538
Karel van Gelre or Karel van Egmond (Grave, November 9, 1467 – Arnhem, June 30, 1538), from the House of Egmond, was Duke of Gelre and Count of Zutphen from 1492 until his death in 1538.
Background
Karel van Gelre was the son of Adolf van Egmond, Duke of Guelders and Count of Zutphen, and Catharina van Bourbon. He was born in Grave and raised from 1473 under the tutelage of Charles the Bold and later of Archduke Maximilian of Austria, who knighted him on April 9, 1486. He died in Arnhem and is buried in the Sint-Eusebius Church in Arnhem.
Karel was six years old when Burgundian troops led by Karel de Stoute overran Nijmegen. He was taken as a hostage and brought up at the Burgundian court. As a young knight he fought in the army of Maximilian of Austria against the rebellious Flemish cities and against the French. They made him a prisoner of war and during the years at the French court he was transformed into an ally against the Burgundians.
The death of Charles the Bold, in 1477 at Nancy, had meant the end of the Burgundian administration in Guelders. The Gelders entrusted Adolf's sister Catharina with the administration, first for the benefit of the imprisoned Adolf and after his death (1477) for the benefit of his son, the young Karel van Egmond, who himself accepted the government in 1492 after he had been ransomed from French captivity . On his return to Gelre, Karel was honored and recognized as duke. At its peak, his area consisted of Gelre, the County of Zutphen, Overijssel, Drenthe,
Friesland and Groningen (except for a few cities). In 1520 and 1530 Karel called himself 'lord of Groningen, the Ommelanden, Coevorden and Drente'.
Karel did not carry the family coat of arms from the Egmond house, but, just like his father Adolf, the composite coat of arms with the Gelderse and Gulikse lions. With this they indicated the possession or the claims to the lands of Gulik and Guelders. The coat of arms can be found on coins, on the frame of a portrait of Karel, and on his grave in the Eusebius Church in Arnhem.;
Gelderland Wars
See Guelders Wars for the main article on this subject.
During his reign, the independence of Guelders was threatened by the Habsburgs in the person of Emperor Charles V. Karel van Guelders was supported by his general Maarten van Rossum and was able to continue the unequal struggle, known as the Guelders Wars, for some time to come , but eventually had to bow his head. This marks an important phase in the formation of the Dutch state as a geographical entity. Karel van Guelders was in fact the last independent feudal ruler in the Netherlands.
Charlemagne possessed great political acumen, seen as cunning by his opponents, by which he knew exactly when to give in and make peace and when to break the agreement that had been made. He also managed to make optimal use of the European balance of power by enlisting French support. For example, he paid no heed to a mediation attempt by the German princes that he himself had asked for, when he did not like the outcome: according to them he was legally not entitled to the title of duke.
In 1502, Karel van Gelre tried to seize Huissen, an enclave of the Duchy of Cleves. He besieged the city, but because the Rhine flows right past Huissen, fishing was possible, so that the inhabitants of Huissen did not go hungry. After a battle in which the Gelderland troops were defeated, Huissen was dismayed. This is called the Siege and Relief of Huissen and is still celebrated every year.
In 1504 Charles could do nothing but surrender and make peace with the Habsburgs in the person of Philip the Fair. He had already conquered Arnhem in 1502. Karel had to humble himself in the castle of Rozendaal by kneeling before Philip: the 'kneeling of Rozendaal'. A condition of the agreement was that Karel was banished from Guelders and had to stay in Spain at the Spanish court.
He traveled to Antwerp to embark, but when the coast was clear again in 1505, because Philip had left for Spain, he returned to Guelders to continue his reign as duke. When Philip died in Spain in 1506, Karel's poker game was rewarded. In the years that followed, he managed to defeat the troops of Margaret of Austria, who had been appointed regent by her father Maximilian of Austria, and to recapture Guelders piece by piece.
In 1513 the Habsburgs had to recognize him as duke. The following year, Karel succeeded in reconquering Arnhem by smuggling soldiers into the city.
Karel V
In 1515 Charles V ascended the throne of Spain and Karel van Guelders had a hard time. But due to the alliance with France and the battles that the Habsburgs had to fight on other fronts, Charles was able to hold out for a long time.
In 1522/1523 he managed to bring Groningen, Drenthe and Friesland under his influence. His army In 1528, Maarten van Rossum even plundered The Hague, but according to Charles V and Margaret of Austria, he crossed the line. They mobilized a large force and in that same year the Peace of Gorinchem, which was unfavorable to Guelders, was presented, which incidentally was not signed. Guelders was again put under pressure and in 1536 virtually the same treaty as the Treaty of Grave was again submitted, the main difference being that it did not contain the passage stipulating that the territories would go back to the Roman emperor as the duke of Guelders would die childless (an important point of course, as Duke Charles of Guelders had no legitimate children).
Succession and end of the independent Gelre
Karel married Elisabeth of Brunswick-Lüneburg (1494 - Geldern, 1572) from the House of Welfen on 7 December 1518 in Celle, daughter of Duke Henry VII of Brunswick-Lüneburg and Margaret of Saxony. This marriage remained childless.
After the death of Karel van Guelders in 1538, the duchy passed to Duke William of Cleves. In 1543, however, he was forced by the Treaty of Venlo to cede the duchy to Charles V. This was against the agreement; but with the disappearance of Karel van Guelders and his prowess in political and military affairs, William V van Cleves was left with little more than to retreat to Gulik and Cleves.
Charlemagne's struggle against the Habsburgs can be seen as the forerunner of the Eighty Years' War. After all, the struggle of local rulers against distant foreign rulers, which also resulted from the Hook and Cod quarrels, was continued during the Revolt. Like William of Orange, by the way, Karel was tolerant of people of other faiths."
(
visit link)